راهکار های مقابله با اضطراب ریاضی

راهکار های مقابله با اضطراب ریاضی

می دانیم توانایی درک ریاضی در آموزش نقش تعیین کننده ای در انتخاب و صلاحیت شغلی آینده ما بازی می کند، به ویژه در دنیایی که هر روز بیشتر به تکنولوژی وابسته می شویم و یافته های تکنولوژیک جدیدی وارد بازار می شوند. در چنین زمانی داشتن توانایی بالایی درک ریاضی می تواند بیش از پیش مزیت رقابتی برای وورد به بازار کار به حساب آید. وقتی طبق آمار بیش از نیمی از جمعیت کشور پیشرفته ای مثل انگلیس در ساده ترین محاسبات ریاضی مشکل دارند (Burns, 2012)، این سوال به ذهن خطور می کند که اگر مشکل در مواد درسی نیست پس، مشکل در کجاست. تحقیقات انجام شده بیشتر این مشکل را به دلیل اضطراب ریاضی می دانند. اضطراب ریاضی مانند اضطراب در هر حیطه دیگری باعث پایین آمدن سطح عملکرد  در حیطه مربوطه می شود.

راهکار های مقابله با اضطراب ریاضی

تقریبا می توان به طور قطع اعلام کرد همه ما درصدی از اضطراب ریاضی را در دوره ابتدایی زمانی که از ما درس ریاضی پرسیده می شد تجربه کردیم. ممکن است یک اضطراب ریاضی در حد بسیار پایین باعث اضطراب فلج کننده ای در دوره های بعدی تحصیل شود چرا که وقتی اضطراب ریاضی در سطح پایین برطرف نمی شود به دلیل سخت شدن تدریجی دروس ریاضی، تحت تاثیر اثر گلوله برفی، به مرور بزرگ و بزرگ تر می شود. پس، اضطراب ریاضی به محض اینکه نشان داده می شود باید در جهت تشخیص و درمان آن اقدام کرد. یکی از مسایلی که در دوره تدرسیم شاهد آن بوده ام به ویژه در آزمون ورود به دانشگاه (کنکور) اضطرابی بوده که دانش آموزان نسبت به بعضی کلیدواژه ها دچار آن می شوند ولی در مورد باقی مباحث شاهد واکنش های اضطرابی نیستیم، مثلا دانش آموزی که با دیدن کلیدواژه سینوس دچار اضطراب می شود و بدون خواندن سوال از آن رد می شود با اینکه ممکن است سوال ساده ای باشد و بتواند به آن جواب دهد. همین دانش آموز در مورد مباحث سخت تر و سوالات پیچیده تر دچار اضطراب نیست. می توانم این مساله را به تمایل به تعمیم دادن احساس اضطراب به تمام سوالات یک مبحث مشخص با کلیدواژه های مشخص استناد دهم. در بخش بعدی تعریف اضطراب ریاضی ارایه داده می شود. سپس، عوامل تاثیرگذار روی به وجود آمدن اضطراب ریاضی و تشدید آن هم بحث می شوند. در آخر، راهکارهایی برای برطرف شدن این اضطراب مطرح می گردند.

در اوایل سال 1972، ریچاردسون و سینین تعریفی از اضطراب ریاضی ارایه دادند که هنوز هم تعریف پذیرفته شده و قابل قبولیست. آنها برچسب اضطراب ریاضی را در مورد احساس اضطراب که مانع توانایی کارکردن با اعداد و حل مسایل ریاضی می شود به کاربردند. این امر به موقعیت های تحصیلی و معمولی مربوط می گردد. اضطراب ریاضی به عنوان یک اضطراب مبتنی بر عملکرد در نظر گرفته می شود. لازم به ذکر است که اضطراب ریاضی عموما باعث احساس اضطراب در دروس دیگر نمی گردد یعنی، ممکن است دانش آموزی در تمام دروس عملکرد خوبی داشته باشد ولی در حل مسایل ریاضی دچار اضطراب بالایی شود. پس، عملکرد در ریاضی فقط از اضطراب ریاضی تاثیر می پذیرد و عملکرد در دروس دیگر تحت تاثیر اضطراب ریاضی نمی باشد. یکی از نشانه هایی که می توان در مورد توانمندی شناختی به آن استناد کرد همین مورد است که دانش آموز فقط و فقط در ریاضی عملکرد پایینی دارد و اگر عملکرد پایین در تمامی دروس وجود داشت، احتمال تشخیص اضطراب ریاضی تقریبا منتفیست.

اضطراب های طبقه بندی شده تحت عنوان اضطراب عملکرد باعث بروز نشانه های فیزیولوژیک مثل افزایش ضربان قلب، تعریق و لکنت شوند (Dew, Galassi & Galassi, 1984). همین طور در این دسته از اضطراب ها به گفته Haase et al., 2012; Dowker, Bennet & Smith, 2012 رفتارهای اجتنابی و خطاهای شناختی بسیار رایج هستند. یکی از رایج ترین خطاهای شناختی در افراد مبتلا به اضطراب ریاضی این باور است که ناتوانی در حل مسایل ریاضی را به پایین بودن هوش و ناتوانی شناختی خود ارتباط می دهند و نه وجود اضطراب و پایین آمدن سطح عملکرد در نتیجه این اضطراب. سکامپ در سال 1986 معتقد بود که اضطراب ریاضی در سن 5 تا 6 سالگی در واکنش به محیط کلاس درس ایجاد می شود. او بیشتر تحقیقات خود را در زمینه روش های تدریس ریاضی انجام داد و متوجه شد تدریس به شیوه حفظ کردن مسایل و راه حل های ریاضی مخرب ترین روش تدریس ریاضی می باشد. این سبک آموزش ریاضی مانع از درک عمیق تر مفاهیم و کاربرد وسیع آنها می شود. لازم به ذکر است طبق یافته های Rossnan 2006 اضطراب ریاضی در هر سنی می تواند رشد کند. اضطراب ریاضی می تواند دانش آموزان مبتلا به این اضطراب را در دور باطلی بیندازد که اضطراب بیشتر شود.

هنوز به طور قطعی دلایل به وجود آمدن اضطراب ریاضی مشخص نیست ولی یافته های پژوهش های مختلف دلایلی را ارایه می دهند. از شایع ترین دلایلی که سبب پیدایش اضطراب ریاضی می شوند می توان به تجربیات منفی دوره ابتدایی تحصیل و تاثیر ژنتیک اشاره کرد. البته در تداوم و تشدید این اضطراب معلمان، والدین و هم کلاسی ها هم نقش به سزایی دارند.

با توجه به تجربیاتم در امر تدریس ریاضی برای برطرف شدن اضطراب ریاضی روش الگوریتمی را پیشنهاد می دهم. به این معنی که از تکالیف ساده در محیطی خارج از کلاس شروع کرد و مرحله به مرحله پیش رفت تا برطرف شدن کامل این اضطراب. در این روش می توان از تکنیک هایی مثل تجزیه یا بازسازی مسایل ریاضی هم استفاده کرد. در تکنیک تجزیه یک مساله به اجزای کوچک تر تقسیم می شود و هر بخش جداگانه حل می شود. در تکنیک بازسازی هم مساله مورد نظر ساده سازی می شود و حل مساله از نسخه ساده سازی شده شروع می شود. در مورد مساله که در مورد احساس اضطراب هنگام دیدن کلیدواژه های مشخص می توان از روش بازسازی استفاده کرد.

منبع

Ashby, B. (2009). Exploring children’s attitudes towards mathematics. Proceedings of the British Society for Research into Learning Mathematics, 29(1), 7-12.

Ashcraft, M. H. (2002). Math anxiety: Personal, educational, and cognitive consequences. American Psychological Society, 2, 181-185.

Burns, J. (2012). Poor Numeracy Blights the Economy and Ruins Lives. bbc.co.uk, [online] 2 March. Available at http://www.bbc.co.uk/news/education-17224600 [Accessed 4 March 2012].

Dew, K. M. H., Galassi, J. & Galassi, M. D. (1984). Math anxiety: Relation with situational test anxiety, performance, physiological arousal, and math avoidance behaviour. Journal of Counselling Psychology, 31, 580-583.

Dowker, A., Sarkar, A. & Looi, C.Y. (2016). Mathematics anxiety: What have we learned in 60 years? Frontiers in Psychology, 7(508), 1-16.

Preis, C. & Biggs, B. (2001). Can instructors help learners overcome math anxiety? ATEA Journal, 28, 6-10.

Richardson, F. C. & Suinn, R. M. (1972). The mathematics anxiety rating scale: Psychometric data. Journal of Counselling Psychology, 19, 551-554.

Rossnan, S. (2006). Overcoming math anxiety. Mathitudes, 1(1), 1-4.

Skemp, R. R. (1986). The psychology of learning mathematics. Harmondsworth: Penguin.