آیا زنان بیشتر از مردان دچار اضطراب ریاضی می شوند؟

آیا زنان بیشتر از مردان دچار اضطراب ریاضی می شوند؟

اگرچه نتایج تحقیقات نشان داده اند که عملکرد دختران و پسران در حل مسایل ریاضی غالباً مشابه هستند (هاسه و همکاران ، 2012؛ ماتا، مونتیرو و پیکسوتو، 2012) ولی غالباً در ذهن ما ریاضیات به عنوان موضوعی مردانه در نظر گرفته می شود. مساله ای که باعث این تفاوت ذهنی می شود نگرش های دو جنس نسبت به ریاضی می باشد. به عنوان مثال، طبق تحقیقات دختران در ریاضی خود باوری پایین تری نسبت به پسران  نشان داده اند . تحقیقات دیگر حاکی از آنست که دختران هنگام اشتباه در حل مساله ریاضی در کلاس اضطراب بالاتری را تجربه می کنند و واکنش اجتناب و خودداری از خود نشان می دهند در حالیکه واکنش غالب در پسران حل دوباره است. مساله قابل توجه در مواجهه با مسایل ریاضی اینست که دختران خواهان بلافاصله حل مساله توسط معلم می باشند ولی پسران بیشتر ترجیح می دهند اول سعی کنند خودشان مساله را حل کنند و بعد جواب معلم را دریافت کنند . نشانه های اضطراب در دختران به میزان قابل توجهی بالاتر از پسران است . در حل مساله اشتباه  پسران در برابر اضطراب مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند .

تفاوت جنسیتی در اضطراب ریاضی

بردی و بود در تحقیق خود دریافته اند زمان حل مساله اشتباه دختران کمک و همدردی کمتری دریافت می کنند و بیشتر مورد تمسخر قرار می گیرند تا پسران. بیلاک و همکاران به نکته قابل تاملی پی بردند. دختران نگرش منفی معلم به حل مساله اشتباه و ترس و اضطراب معلمان را بهتر از پسران متوجه می شوند. به عبارت دیگر، حس همدردی و همدلی از طرف معلم و نداشتن ترس و اضطراب معلم ریاضی در عملکرد ریاضی دختران تاثیرگذارتر از پسران است. از دیگر عواملی که در عملکرد ریاضی تاثیرگذار است انگیزه می باشد. انگیزه معلم ریاضی برای تشویق و یادگیری ریاضی در دختران نقش بیشتر دارد تا پسران. عدم انگیزه در دختران باعث به وجود آمدن چرخه منفی و بالا رفتن اضطراب و به تبع آن عملکرد پایین در ریاضی می شود . بیلاک و همکاران  در پژوهش خود دریافته اند میزان توجه خواهی در دختران به میزان قابل توجهی بالاتر از پسران است. این توجه خواهی غالبا با ابزارهایی جز عملکرد ریاضی ابراز می شود، به عنوان مثال جزوه نوشتن با رنگ های متفاوت و چشم نواز. در تحقیقی که توسط من و همکارانم در مدارس سطح عالی شهر تهران انجام شد به این نتیجه رسیدیم که سخنرانان نا آشنا با مدرسه و دانش آموزان نمی توانند در دانش آموزان انگیزه ایجاد کنند. ایجاد انگیزه از طرف معلم خود دانش آموزان می تواند کارساز باشد به ویژه از طرف معلمی که به واسطه موضوع تدریس جایگاه بالاتری در ذهن دانش آموزان دارد. همانطور که پیشتر اشاره شد نگرش معلم ریاضی می تواند در نگرش دانش آموزان دختر تاثیرگذارتر باشد، نگرش مثبت و انگیزه دادن هم می تواند به همان اندازه تاثیر بگذارد.

چین تایید می کند که تجربه های منفی در سال های اولیه تاثیر پایداری در عملکرد ریاضی و اضطراب ریاضی می گذارند که در دو جنس تقریبا یکسان است. تفاوت بیشتر در میزان مقایسه خود با هم کلاسی هاست. میزان این مقایسه در دختران بیشتر از پسران است. نتیجه این مقایسه در واکنش هایی مثل شرم، خجالت و اجتناب در دختران مشهود است. نکته مهم اینست که دختران عملکرد پایین در ریاضی را به تمام ابعاد تعمیم می دهند و خود را در مقایسه با هم سالان و هم کلاسی ها به طور کلی منفی ارزیابی می کنند. لازم به ذکر است که طبق نظر دوکر و همکاران اضطراب ریاضی عموما باعث احساس اضطراب در دروس دیگر نمی گردد یعنی، ممکن است دانش آموزی در تمام دروس عملکرد خوبی داشته باشد ولی در حل مسائل ریاضی دچار اضطراب بالایی شود. پس، عملکرد در ریاضی فقط از اضطراب ریاضی تاثیر می پذیرد و عملکرد در دروس دیگر تحت تاثیر اضطراب ریاضی نمی باشد ولی در دانش آموزان دختر عملکرد پایین ریاضی باعث نگرش منفی در خودارزیابی شده و تمام ابعاد را تحت الشعاع قرار می دهد. واکنش های مناسب از طرف والدین و معلمان به ویژه در سال های ابتدایی در مورد ریاضی بسیار تاثیرگذار است. چنانکه علائم اضطرابی در دانش آموزی مشاهده شد به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شود و در رفع این علائم باید کوشید. رفع علائم اضطرابی به ترمیم نگرش نسبت به ریاضی می انجامد. همانطور که در بالا اشاره شد در توانایی حل مساله ریاضی  نگرش بیشترین نقش را دارد. نگرش پسران مثبت تر از دختران است و به این دلیل به اشتباه در اذهان شکل گرفته که پسران توانایی بالاتری در حل مساله ریاضی دارند. پسران نگرش مثبت تری نسبت به ریاضی دارند نه توانایی بالاتر در حل مساله.

نکته ای که در پایان لازم می دانم تاکید کنم اینست که یافته های پژوهشی که در بالا به آنها اشاره شد وابسته به فرهنگ نیستند و تقریبا در تمام جوامع مصداق دارند. طبق مشاهداتم در ربع قرن تدریس ریاضی و تحقیقی که با همکارانم در مدارس عالی تهران انجام دادیم تفاوت هایی در عملکرد دختران و پسران بدست آوردیم که بیشتر به نگرش برمی گردد تا توانایی. نتیجه مصاحبه با 200 دختر مدارس سطح بالای شهر تهران که در کنکور موفق نبودند به ما نشان داد این عدم موفقیت بیشتر به اعتماد به نفس پایین و وابستگی به معلم و مشاور تحصیلی بر می گردد. همین طور میزان ملاحظه اقتصادی در دختران مشهود بود. از دلایلی که روی دختران تاثیر منفی گذاشته بود توجه بیش از حد مدیران مدارس دخترانه روی معدل نهایی کارنامه بود که باعث بالا رفتن اضطراب و به تبع پایین آمدن عملکرد درسی می شد. حذف حضور معلمان مرد از مدارس دخترانه هم از دیگر مسایل تاثیرگذار بود. در گفتگویی با یکی از شاگردان دختر که الان استاد آمار است به این نکته اشاره کرد که برخورد منفی و واکنش های نادرست معلمان خانم در ریاضی بالاتر از معلمان آقا می باشد. معلم ریاضی بودن گاهی به منزله مجوزی در نظر گرفته می شود برای برخوردهای نادرست. یکی از دلایل صدور این مجوز به واسطه احترامیست که از طرف همکاران به معلمان ریاضی  به صرف معلم ریاضی بودن گذاشته می شود چون همکاران خانم هم در دوره تحصیل عموما از داشتن نگرش منفی به ریاضی مستثنی نبودند. معلمان ریاضی خانم بیشتر زیر ذره بین نگاه جنسیتی هستند چرا همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد ریاضی به عنوان مساله ای مردانه در نظر گرفته می شود و در نگاه شاگردان هم کارآمدی که باید یک معلم داشته باشد را ندارند. تفاوت دیدگاه ها در مورد تدریس به دختران و پسران لازم است در نظر گرفته شود. طبق تحقیق انجام شده دختران بیشتر جزنگر هستند و به ریاضی به عنوان یک کل نگاه نمی کنند. طبق نتایج بدست آمده در تحقیق دید صفر و یک در دختران منجر به این شده بود که تمام بخش های کتاب را مطالعه کنند با این هدف که تمام بخش ها را در سطح قابل قبول یاد بگیرند در مقابل پسران اگر بخشی از موضوعات ریاضی را مشکل می یافتند، از آن گذر کرده و به بخش دیگری که قابل درک تر بود می پرداختند. به امید روزی که دختران متهم به عملکرد پایین در ریاضی به دلیل عدم توانایی نشوند و نگرش بهتری نسبت به ریاضی پیدا کنند و این مهم میسر نشود جز با کمک خود ما معلمان.

منابع

Beilock, S. L., Gunderson, L. A., Ramirez, G. & Levine, S. C. (2010). Girls’ math achievement is related to their female teachers’ math anxiety. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107, E80.

Brady, P. & Bowd, A. (2005). Mathematics anxiety, prior experience and confidence to teach mathematics among pre-service education students. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 11(1), 37-46.

Chinn, S. (2012). Beliefs, anxiety and avoiding fear in mathematics. Child Development Research. http://dx.doi.org/10.1155/2012/396071.

Devine, A., Fawcett, K., Szucs, D. & Dowker, A. (2012). Gender differences in mathematics anxiety and the relation to mathematics performance while controlling for test anxiety. Behavioural and Brain Functions, 8(1), 33-45.

Dowker, A., Sarkar, A. & Looi, C.Y. (2016). Mathematics anxiety: What have we learned in 60 years? Frontiers in Psychology, 7(508), 1-16.

Haase, V. G., Julio-Costa, A., Pinheiro-Chagas, P., Oliveira, L. F. S., Micheli, L. R. & Wood, G. (2012). Math self-assessment, but not negative feelings, predicts mathematics performance of elementary school children. Child Development Research. http://dx.doi.org/10.1155/2012/982672.

Mata, M. D. L., Monteiro, V. & Peixoto, F. (2012). Attitudes towards mathematics: Effects of individual, motivational, and social support factors. Child Development Research. http://dx.doi.org/10.1155/2012/876028.

Mutodi, P. & Ngirande, H. (2014). The influence of students’ perceptions on mathematics performance: a case of a selected high school in South Africa. Mediterranean Journal of Social Sciences, 5(3), 431.

Skaalvik, S. & Skaalvik, E. M. (2004). Gender differences in math and verbal self-concept, performance expectations, and motivation. Sex Roles, 50, 241-252.

Wang, Z. Lukowski, S.L., Hart, S.A., Lyons, I. M., Thompson, L.A., Kovas, Y., Mazzocco, M. M., Plomin, R. & Petrill, S. A. (2015). Is Mathematical Anxiety Always Bad for Math Learning: The Role of Math Motivation. Psychological Science, 26(12) 1863–1876.